Oblivion Soave, uit L'incoronazone di Poppeia (Monteverdi)

In Weimar zagen we in E-werk een prachtige uitvoering van Monteverdi's Incoronazione di Poppeia. De aria van de oude voedster Arnalta raakte me bijzonder. In 'Oblivion soave' zingt ze voor Poppeia een slaaplied. De rol wordt meestal door een man vervuld. In dit soort vroege opera's komt deze figuur vaker voor als een komische noot, maar hier is er alleen tederheid. De aria wordt hier gezongen door Alexander Oliver, met Nikolaus Harnoncourt & Das Monteverdi Ensemble Zürich.

Het voorspel van de Ring des Nibelungen en dat van de Jozefromans

De vier Jozefromans worden voorafgegaan door een voorspel, de hellevaart. Thomas Mann imiteert hierin het voorspel van Das Rheingold, dat begint met wat hij de Urzelle noemt, de eerste Contra-Es. Het voorspel begint met het octaaf Es-Es, gespeeld door de contrabassen. Dit is de Rijn in rust en harmonie. Dan ontstaat langzaam de grote drieklank Es, de Rijn is in beroering, dit is het ontwikkelingsmotief. Vanuit de Rijn als symbool voor water als oerbeginsel, ontstaat het leven. Bij Mann daalt de verteller af in de onderwereld, de Brunnen der Vergangenheit. De oerklank, bij Wagner de Es, is bij Mann de U. Het voorspel staat vol met U-klanken: Brunnen, Ur-Beginn, Dünenkulisse.

Thomas Mann en Wagner

Na jaren goede voornemens eindelijk een begin gemaakt met het lezen van Joseph und seine Brüder van Thomas Mann. Dat wil zeggen: eerder luisteren dan lezen, want ik heb het hoorboek van Gert Westphal op mijn telefoon geladen en zit met koptelefoon op mijn hoofd en boek op schoot. Adembenemend. De musicaliteit van de taal komt door deze voorlezing van de 'koning der voorlezers', de 'Fischer-Diskau van het woord' geheel tot zijn recht. Ten behoeve van de leesclub waarin dit project werd gestart, met overigens de handicap dat er nog steeds geen Nederlandse vertaling is, deed ik onderzoek naar de relatie met muziek. De relatie met Wagner's Ring des Nibelungen is evident. De structuur (vier delen), het voorspel, vele Wagnercitaten en de leidmotieftechniek.
Maar ook Tristan und Isolde en Parsifal. In het hier opgenomen fragment uit een radio-uitzending uit 1954 gaat hij ook op de leidmotieftechniek van Wagner in.

Het Spanisches Liederbuch

Ik heb mij in het Spaanse lied gestort en ben begonnen bij het Spanisches Liederbuch (1889-1890) van Hugo Wolf (1860-1903), nieuwgierig naar de vraag waarom een Duits componist Spaanse liederen schreef. Dat heeft alles te maken met de Romantiek, een periode waarin in Duitsland belangstelling voor de Spaanse literatuur ontstond. Het Spanisches Liederbuch (1852) is een verzameling Duitse vertalingen van Spaanse teksten, van de dichters Emanuel Geibel en Paul Heyse. Sommige van die gedichten zijn van beroemde schrijvers als Cervantes en Lope de Vega, andere zijn anoniem. Vervolgens vroeg ik me af of ook anderen die teksten hebben gebruikt en of de Spaanse originelen op muziek zijn gezet. Dat kun je opzoeken op de The Lied, Art Song, and Choral Texts Page (http://www.recmusic.org/lieder/). Een voorbeeld van zo’n lied waarvan er meer versies zijn is Die ihr schwebet um diese Palmen uit de Geistliche Lieder en is gebaseerd op een tekst van Lope de Vega: Pues andáis en las palmas. Het is een wiegenlied van Maria voor het kind Jezus. Brahms gebruikte dezelfde tekst voor zijn Geistliches Wiegenlied. Inderdaad is er ook een Spaanse versie, getiteld Cantarcillo, van de Catalaanse componist Eduardo Toldrá Soler (1895 - 1962). Helaas kan ik geen goede vertolking vinden van het lied van Wolf. Die van Elisabeth Schwarzkopf zit nog in mijn oren. Niemand beschermt het kind zo mooi tegen de wuivende palmen als zij. Na beluistering van verschillende versies van het lied van Brahms won Elly Ameling het van Jessey Norman en Janet Baker. Voor het lied van Toldra vond ik een prachtige vertolking van Pilar Lorengar.