Het voorspel van de Ring des Nibelungen en dat van de Jozefromans

De vier Jozefromans worden voorafgegaan door een voorspel, de hellevaart. Thomas Mann imiteert hierin het voorspel van Das Rheingold, dat begint met wat hij de Urzelle noemt, de eerste Contra-Es. Het voorspel begint met het octaaf Es-Es, gespeeld door de contrabassen. Dit is de Rijn in rust en harmonie. Dan ontstaat langzaam de grote drieklank Es, de Rijn is in beroering, dit is het ontwikkelingsmotief. Vanuit de Rijn als symbool voor water als oerbeginsel, ontstaat het leven. Bij Mann daalt de verteller af in de onderwereld, de Brunnen der Vergangenheit. De oerklank, bij Wagner de Es, is bij Mann de U. Het voorspel staat vol met U-klanken: Brunnen, Ur-Beginn, Dünenkulisse.

Thomas Mann en Wagner

Na jaren goede voornemens eindelijk een begin gemaakt met het lezen van Joseph und seine Brüder van Thomas Mann. Dat wil zeggen: eerder luisteren dan lezen, want ik heb het hoorboek van Gert Westphal op mijn telefoon geladen en zit met koptelefoon op mijn hoofd en boek op schoot. Adembenemend. De musicaliteit van de taal komt door deze voorlezing van de 'koning der voorlezers', de 'Fischer-Diskau van het woord' geheel tot zijn recht. Ten behoeve van de leesclub waarin dit project werd gestart, met overigens de handicap dat er nog steeds geen Nederlandse vertaling is, deed ik onderzoek naar de relatie met muziek. De relatie met Wagner's Ring des Nibelungen is evident. De structuur (vier delen), het voorspel, vele Wagnercitaten en de leidmotieftechniek.
Maar ook Tristan und Isolde en Parsifal. In het hier opgenomen fragment uit een radio-uitzending uit 1954 gaat hij ook op de leidmotieftechniek van Wagner in.