Mijn scriptie over het operaatje El retablo de Maese Pedro (De Poppenkast van Meester Pedro) is af. Het stuk is gebaseerd op een hoofdstuk uit Don Quichot van Cervantes en Manuel de Falla heeft de muzikale sfeer van die tijd (rond 1600) willen oproepen. Dat deed hij door oude muziek te citeren, maar ook door zijn keuze van de instrumenten. Hij schreef onder meer een klavecimbel en een harpluit (arpa laud) voor. Die harpluit heeft me hoofdbrekens gekost. Die wordt eigenlijk altijd vervangen door een pedaalharp. Wat is nu een harpluit? Ik wist te achterhalen dat het instrument bij de première in de jaren 20 door Madame Casadesus werd bespeeld. Haar man was oprichter en directeur van de Société des Instrument Anciens in Parijs. Zij voerde eerder, in 1920, de voor gitaar geschreven Homenaje pour le Tombeau de Claude Debussy (1920) op een harpluit uit. Het instrument zal dus wel uit de collectie afkomstig zijn geweest. Die collectie is in Boston terechtgekomen, bij het Boston Symphony Orchestra. Hun website vermeldt echter niets over de collectie. Dus ben ik eerst maar eens in de bibliotheek gedoken. De harpluit blijkt helemaal niet zo oud. Hij ontstond in Engeland in het begin van de negentiende eeuw. In die tijd ging men thuis muziek maken, toen kwam de piano in zwang en kennelijk ook de gitaar en nieuwe meer hybride instrumenten die het midden houden tussen de lier, de harp en de gitaar. De harpluit is door E. Light rond 1810 in Engeland geïntroduceerd. Mijn probleem was dat de term ook wordt gebruikt voor de chromatische harp die Pleyel begin twintigste eeuw introduceerde. Dat is een harp met twee sets snaren die elkaar kruisen. Alle tonen zitten erop (ook de 'zwarte toetsen' van de piano), anders dan de pedaalharp waar je de pedaal moet gebruiken om de halve tonen te krijgen. Internet bracht uiteindelijk de oplossing. Ik vond een krantenknipsel uit The New York Times van 25 november 1917. De familie Casadesus toerde met de oude instrumenten door Amerika en gaf daar concerten. Mevrouw speelde de harpluit: 'being an invention of the late eighteenth century, intended to replace the guitar'. Het plaatje boven laat zo'n Engelse harpluit zien. Hij lijkt ook een beetje op de theorbe, dat is een barokluit met een aantal vrij zwevende snaren die dienen om de klank te verdiepen. Dat heeft de harpluit zo te zien ook. Zo creëert dit instrument toch een wat antieke sfeer. En daar was Manuel de Falla op uit.
