Lunapark in MuzyQ

Gisteren was ik even in het Muziekmakerscentrum MuzyQ, waar je als professional of amateur kunt repeteren en opnamen kunt maken. Er bleek een concert te zijn van Lunapark, een nieuw Brabants ensemble opgericht door Arnold Marinissen en Anthony Fiumara,dat voornamelijk minimal music speelt.



Eerder was Lunapark in MuzyQ voor de opname van een CD, nu speelden ze onder meer werk van Brian Eno, zijn Three Variations on the Canon in D Major by Johann Pachelbel uit 1976. Nieuwgierig geworden ging ik op zoek en vond op de website een mooi fragment.

Elevated Extended is een stuk met muziek van de Amerikaanse componist David Lang. Lang beschouwt het verstilde en langgerekte Men als een tromboneconcert. Je hoort een reeks wisselende akkoorden, waarbinnen zich een soort melodie lijkt te onwikkelen. Matt Mullican maakte met archiefmateriaal een film op deze muziek, onder de titel Elevated. Ik vind dit nu een goed voorbeeld hoe muziek en beeld wel bij elkaar kunnen passen. Ju kunt niet direkt vaststellen wat ze met elkaar te maken hebben maar de droevige lange tonen passen op een of andere mnaier bij de nostalgische zwartwit beelden. Nederland is toch een rijk land als het om vernieuwing in de muziek gaat. Hopelijk wordt dat binnenkort niet allemaal de nek omgedraaid.

Lunapark, 'Elevated' (fragment) from Flux/S on Vimeo.

Ravel: Pianoconcert voor de linkerhand

Gisteren ging de serie Klank en Kleur van het Concertgebouworkest van start. Ik ben het geheel eens met Elmer Schönberger dat klank voor het oor weinig met klank voor het oog te maken heeft. De samenhang van het programma was duidelijk wat betreft de klank voor het oor (gek genoeg noem je dat klankkleur). We moesten worden opgevoed, dus legde Jan Raes het verschijnsel boventonen uit. De hoornist blies op zijn hoorn en de piano ging meeklinken. De leek weet daarna nog niets en de kenner kent het trucje al. Dat van die boventonen was nodig vanwege Tristan Murail, componist van zogenaamde spectrale muziek. Je hoort dan zeeën van geluid, maar eerlijk gezegd begon ik snel af te dwalen. Ik dacht aan hoe ik in mijn studie zo’n stuk moest analyseren.

Voor Skrjabin kun je me wakker maken en ik vond Vers La Flamme en wat Klaas de Vries erbij had gemaakt heel mooi. Maar beeld bij muziek maken, daar geloof ik niet in. Er was een soort action painter die via overheadprojectoren bewegende vlekken op een reuzescherm produceerde. Het leidde af en was geen verband te leggen. Of het zijn banale verbanden als: rood = actie, grijs = rust. Laat maar weg. In het Holland Festival was dat bij Varèse ook een mislukking.

Maar de avond werd – tot mijn eigen verrassing – gemaakt door het Concert voor de Linkerhand van Ravel. Dat stuk staat nog als een huis en pianist Aimard is een kunstenaar. Dus op zoek naar een fragment. Dat vond ik (Aimard met Berliner Philarmoniker onder Boulez) maar het kwam mij langzamer voor dan wat ik gisteren hoorde. Gelukkig is er ook een fragment met Paul Wittgestein, voor wie het concert is geschreven omdat hij zijn rechterarm in de oorlog verloor, en dat gaat een stuk sneller.
Hier eerst Aimard



en dan Wittgestein met het begin van het concert, omdat dat zo mooi donker begint



en nu het snelle jazzy deel



Voor wie op een prettige manier over Ravel wil lezen raad ik aan: Ravel van Jean Echenoz (Minuit 2006, weet niet of het vertaald is).

Gamelan 4: Kulu Kulu van Iwan Gunawan door Ensemble Gendeng

In een volle Lichtzaal in het Tropentheater speelden gisteren liefst drie gamelan ensembles, een uit Nederland, een uit Bandung (Java) en een uit Bali. Het in 1989 opgerichte Nederlandse Ensemble Gending speelt nieuw gecomponeerde muziek op een Javaanse gamelan. Het werkt ook samen met Indonesische componisten en musici, zoals het Kyai Fatahillah ensemble uit Bandung dat gisteren te horen was. Het concert maakte duidelijk hoezeer de minimal music van Steve Reich op de gamelanmuziek is geïnspireerd. Door de elkaar afwisselende ensembles en stukken leek het soms wel een postkoloniale competitie tussen oost en west. Vooral het Balinese Gong Semara Ratih speelde de sterren van de hemel met een ongekende virtuositeit en gevoel voor show, alsof het duidelijk wilde maken dat de Balinese gamelan toch de enige echte minimal music is. In Kulu Kulu is de traditionele speelpraktijk met westerse compositiemethodes gecombineerd. Het Internationale Gamelan Festival is een belevenis. Topmusici en composities die tonen hoezeer deze muziek zich vernieuwt.

Gamelan 3: Opera Java

Gisteren zagen we Opera Java (het filmpje laat de generale repetitie zien) in het Tropenmuseum te Amsterdam. Regisseur en filmmaker Garin Nugroho bewerkte in opdracht van het Tropentheater zijn film 'Opera Jawa' tot een eigentijds muziektheaterstuk. Opera Java is een moderne hervertelling van 'De Ontvoering van Sita', het centrale verhaal in het beroemde Hindoe-epos Ramayana.


Opvallend was de voortreffelijke dans, gebaseerd op het wayang schaduwspel. Ik vond een mooie foto van Eko Supriyanto (uit de film) die de rol van Rahwana vervulde.

De dansers moesten ook zingen en er waren prachtige stemmen bij. De kostuums waren schitterend om te zien. De uitvergrote stoommanden werden mooi gebruikt in het spel, als schuilplaats of wapen. Komisch was de zang van Endah Lara na de pauze (in het filmpje zit ze aan het eind), een soort Indonesisch meezinglied.

Componist Rahyu Supanggah schreef ook de muziek voor I La Galigo, een muziektheaterwerk van Robert Wilson uit 2004, waarvan ik eveneens een filmpje vond.

Gamelan 2: leren spelen

Film van AntonDwi Fotografie, in 2010 gemaakt tijdens East meets West in Amsterdam.

Gamelan 1: Java Suite van Godowsky

Om warm te lopen voor het Internationaal Gamelan festival 2010 in het Tropentheater te Amsterdam (begint volgende week), ging ik op zoek naar gamelanmuziek uit Java. In het bijzonder Javaanse gamelan, omdat ik daar enige tijd in les heb gehad. Ik vond het fascinerend om te doen, maar had moeite met de kleermakerszit en kon ook de ingewikkelde patronen slecht onthouden. Maar door die lessen ken ik deze muziek beter.
Al zoekend stuitte ik op de Java Suite van Leopold Godowsky (1870-1938). Godowsky, Amerikaans pianist/componist van Poolse origine, reisde in 1923 naar China en vandaar naar Java. In de Java Suite legde hij de sonoriteit van de Javaanse gamelan vast. Ik herken de klank en het ritme, al is de muziek natuurlijk niet getoonzet in de pentatonische stemming, waar vijf tonen in het octaaf gaan, in plaats van zeven hele tonen zoals op de piano. Maar de compositie doet recht aan de originele gamelanklank, en is niet geromantiseerd of gemystificeerd. Wie noten kan lezen, kan op bijgaand filmpje de structuur goed volgen.
De komende tijd meer over gamelan, traditioneel en modern, uit Nederland.