30 oktober 2005

Ola Pehrson: Hunt for the Unabomber





Wie herinnert zich nog de Unabomber? Achter die naam gaat schuil de wiskundige Kaczynski die gedurende jaren bombrieven stuurde en daarmee talloze slachtoffers maakte. Hij leefde teruggetrokken als een kluizenaar. Zijn broer herkende uiteindelijk zijn stijl toen een Manifesto werd gepubliceerd. Hij werd opgepakt en veroordeeld. Volgens zijn advocaten en een psychiater leed hij overigens aan paranoïde schizofrenie al werd hij wel toerekeningsvatbaar bevonden. De feiten zijn te vinden op de website http://www.unabombertrial.com/
Ola Pehrson maakte een documentaire waarbij hij gebruikt maakte van kleine maquettes en objecten die hij zelf had vervaardigd. Die objecten werden samen met de DVD op de Istanbul Biennale getoond. Op de foto's zijn te zien: de televisie waarop de DVD wordt gedraaid met een portret, een overzicht van een aantal objecten (met links hetzelfde portret), de maquette van de cel, van een klaslokaaltje
en van een bibliotheek waar hij wel kwam.

28 oktober 2005

Irène Némirovsky


Irène Némirovsky werd in 1929 in Frankrijk met haar eerste roman, David Golder, meteen een bekend schrijfster. Ze was Russisch, ze werd geboren in Kiev in 1903. In de periode van de Russische revolutie week ze uit naar Frankrijk. Ze trouwde en kreeg twee kinderen. Toen de Duitsers Frankrijk binnenvielen, kreeg ze problemen. Als Joodse kon ze niet meer publiceren. In 1942 werd ze weggevoerd. Haar dochters waren onder de hoede van een vriendin, die de kinderen uit handen van de Duitsers wist te houden. Beide ouders werden vermoord in Auschwitz. Oudste dochter Denise heeft een koffertje in veiligheid weten te brengen waarin het laatste manuscript van haar moeder zat. Ze heeft het lang niet kunnen opbrengen om het te lezen, maar op haar 74ste besloot ze dat het gepubliceerd mocht worden. Het is een prachtig boek, dat beschrijft hoe al voordat de Duitsers Parijs binnenvielen, de bewoners in paniek op de vlucht sloegen. Het 2e deel beschrijft de periode van de bezetting. Veel Fransen hadden Duitsers ingekwartierd. In de dagelijkse omgang ontstond soms een vertrouwensband. Het boek verwijst op verschillende manieren naar muziek. Het was de bedoeling dat het uit drie delen zou bestaan, als een symfonie. Net als bij een symfonie is het eerste deel snel, het tweede langzaam. Het tweede deel heet ook Dolce. Muziek speelt een rol in het tweede deel. Die overbrugt de taalbarrière en brengt de Duitse en Franse hoofdpersonen bij elkaar. Je kunt ook zeggen dat het muzikaal geschreven is. Er zit een zeker ritme in de taal en de opbouw van het boek.

27 oktober 2005

Istanbul


Het was Ramadan in Istanbul en daarom was het druk bij de blauwe moskee. Veel hoofddoekjes, maar vooral daar, in de stad veel minder. Het is een levendige stad die modern oogt. Aan de nadere kant is er heel veel kleine handel. Je begrijpt soms niet waar de mensen van leven. Van weinig, zo blijkt wel. Op de Istanbul Biennnale was een film te zien over een schoenmaker en zijn zoon (Murat and Ismael van Mario Rizzi). De film duurde 80 minuten. Normaal ga je dat niet uitzitten op een tentoonstelling, maar we waren zo gefascineerd, dat we hem helemaal hebben gezien. Vader schoenmaker koeieneerde zijn zoon, die bij hem in de zaak werkte, voortdurend waardoor zoon schoenmaker zich een nietsnut voelde en aan de drank raakte. Er zijn mooie conversaties zoals over vrouwen en hun onmisbaarheid, dit naar aanleiding van het feit dat vader die al 9 jaar weduwnaar is wel 100 vuile sokken in huis heeft en tevergeefs geprobeerd heeft die te wassen.

21 oktober 2005

Lundu


Bij wereldmuziek zijn we inmiddels beland bij de Braziliaanse muziek. In 1888 werd in Brazilië de slavernij afgeschaft. Er was een groeiend nationaal bewustzijn met een grote sociale en muzikale dynamiek. De muziek was sterk op Europa gericht, maar de musici kwamen grotendeeld uit de armere zwarte bevolking. De lundu was een populaire muziekvorm onder deze bevolkingsgroep.

20 oktober 2005

William Kentridge



William Kentridge had op de Biennale in Venetië een prachtige zaal waar filmpjes van hem werden vertoond. In één ervan verscheen steeds achter hem een naakte vrouw, maar voor je er erg in had was ze weer weg. Een spookverschijning die Kentridge niet zag, want hij stond er met zijn rug naar toe. Ik heb er lang gestaan om het vast te leggen. Mijn digitale camera heeft even tijd nodig. Steeds was ik te laat. Uiteindelijk is het me gelukt. Nu heb ik een foto met en een foto zonder vrouw. Kost dus moeite een spook vast te leggen, maar het kan.

17 oktober 2005

Bijzondere voorstellingen: Tomoko één op één, Italianen die partituren verwerken als macaroni, schaken tijdens de opera

In het kader van de studie moet ik af en toe een essay schrijven. Onlangs woonde ik een discussie bij over hoe je meer publiek naar concerten van moderne muziek kunt krijgen. Er worden voorstellingen georganiseerd op plekken waar je die normaal niet verwacht zoals in de Turkse baden in Budapest (waar kennelijk ook danspartijen zijn, zodat de jeugd die plek kent) en in een niet conventionele setting, zoals op manier als de oude Grieken dat deden: met eten en drinken. Ik ging op zoek naar voorbeelden nu en in de geschiedenis.
De Volkskrant hielp me een handje. Tomoko Mukaiyama, een fantastische pianiste die het ongewone niet schuwt, gaf een concertserie één op één. Niet een manier om veel publiek te krijgen, maar wel om aandacht te trekken. Roland de Beer ging erheen en schreef het volgende:

Gevangen in een lichtspot staat in het midden één stoel. Een makkelijke stoel, dat wel. Is het vasthouden van een pen gepast? Een voordeel is dat er niet wordt gehoest. Een zaal waar nog ruimte over is, het is geen onbekend verschijnsel. Maar hier voert de pianiste de regie. Het licht verplaatst zich naar het podium. Mukaiyama komt op van de zijkant, buigt en speelt. Duizenden noten, waarvan de eerste binnenvallen als hagelstenen. Ze zijn van Frederic Rzewski: Down by the riverside. …
Naast verbluffing treedt hier iets merkwaardigers op. Afgunst. De wetenschap dat dit ook voor andere solo-luisteraars was. Want Mukaiyama heeft zoiets al eens eerder uitgehaald, in Haarlem, in Tokio. In een lift in Vredenburg. De ervaring van intimiteit is intens, tijdelijk en op een eigenaardige manier vals.
Ik klap. Tomoko buigt en loopt af. Ik klap zodat ze weer op moet komen. Ze komt op. Ik mompel bravo. Mukaiyama buigt.


Op zoek naar eet- en drinkpartijen gecombineerd met muziek kwam ik terecht bij Berlioz. Die beschrijft in Mijn leven 1803 – 1834 de gebruiken in de Italiaanse opera.

Ik trof een zaal vol mensen aan die hardop zaten te praten, met hun rug naar het toneel gekeerd; de zangers evenwel gebaarden en zongen zich om het hardst de longen uit het lijf, dat moest ik tenminste wel aannemen wanneer ik hen met wijdopen mond zag staan, want vanwege het lawaai dat door de toeschouwers werd gemaakt was het onmogelijk een ander geluid te horen dan dat van de Turkse trom. In de loges werd gespeeld, gesoupeerd enzovoort.

Berlioz schrijft deze houding toe aan het feit dat voor de Milanezen muziek betekent een goed gezongen aria, duet of terzet. Alles daarbuiten wekt hun afkeer of laat hen onverschillig. Misschien zijn dat vooroordelen, schrijft hij, en worden die veroorzaakt door het feit dat

… de zwakte van de uitvoerende ensembles, koren of orkesten, hun niet toestaat kennis te maken met de meesterwerken die liggen naast het gebaande pad in de tredmolen waarin zij al zo lang ronddraaien..

Maar misschien kunnen ze de genialiteit van een meesterwerk ook wel niet volgen of hebben ze er geen respect voor:

Muziek is voor de Italianen slechts een sensueel genot, niets anders. Ze hebben voor deze schone uiting van de geest nauwelijks meer respect dan voor de kookkunst. Ze willen partituren waarvan ze meteen, zonder na te denken, zonder er zelfs maar aandacht aan te besteden, de inhoud kunnen verwerken, net als van een bord macaroni.

Le Président De Brosses is beroemd vanwege zijn brieven uit Italië, in de 18e eeuw geschreven. Hij ging naar in Napels gedurende het seizoen iedere avond naar de opera en beschreef hoe dat ging. De theaters gaan open in november (of met Kerst dan wel Driekoningen) en weer dicht op Vastenavond. De rest van het jaar is er geen opera. Zodra de theaters open zijn, verzamelt men zich niet meer bij de prinses Borghese in Casa Bolognetti, maar in het theater. De opera duurt lang, van 8 á 9 uur tot middernacht. Iedereen heeft zijn gehuurde loge. Er zijn vier theaters open dus men heeft vier loges. Je doet er alof je thuis bent. En men gaat bij elkaar op bezoek:

Les dames tiennent, pour ainsi dire, leur conversazione dans leurs loges, óu les spectateurs de leur connaissance vont leur faire de petites visites.

De vraag is hoe de aandacht tussen de gasten en de opera wordt verdeeld. Welnu, het is niet gepast met aandacht te luisteren, behalve als het interessant is.

Le goût qu’ont ces gens-ci, pour le spectacle et la musique, paraît bien plus par leur assistence que par l’attention qu’ils y donnent.

Het is dus gewoon een feestje met levende muziek waar men niet naar luistert. Die muziek is soms ook niet interessant. Er zijn lange recitatieven. De Brosses speelt dan graag schaak. Dat is een uitkomst: het schaakspel helpt hem de recitatieven door en de muziek voorkomt dat hij al te gestaag blijft schaakspelen.

In de Opera Garnier in Parijs zijn en nog loges. Ik woonde vorig jaar een opera bij in zo’n loge op de 3e rij. Een rij is twee stoelen, dus er staan 6 stoelen. Achterin zit je niet best. Nog meer achterin staat een sofa. Halverwege de opera werd een man binnengelaten die slechts die sofa tot zijn beschikking had. Al snel viel hij in slaap. Hij snurkte tot het eind van de opera.

Eten en drinken tijdens de voorstelling lijkt mij de oplossing niet.

09 oktober 2005

Ungleiches Liebespaar


In het kader van de studie-opdracht over Europa en de stier, kwam ik deze afbeelding van Otto Dix tegen.

Volgens de overlevering uit de Griekse mythologie was Europa de dochter van Agenor, de koning van Phoenicie en Telephassa, zuster van Kadmos. Zeus werd verliefd op haar en nam, om in haar nabijheid te komen, de gedaante aan van een witte stier. Op het strand, waar Europa met haar vriendinnen speelde, legde hij zich aan haar voeten. Europa streelde na aanvankelijke aarzeling de stier en ging vervolgens op zijn rug zitten. Daarop rees de stier op en ging met de zich aan het dier vastklampende Europa de zee in. Op Kreta nam Zeus zijn eigen gedaante aan en verwekte bij haar drie zonen waaronder Minos.

Europa en de stier is een veel gebruikt motief in de schilder- en beeldhouwkunst. Er zijn talloze afbeeldingen van. Professor Michael Wintle maakte er een studie van getiteld: Europa and the Bull. Hij deelde de afbeeldingen in in categorieën. Waar zou deze in vallen?

07 oktober 2005

Festival of Holi (Stephen Dean: Pulse)


We blijven nog even bij India. Stephen Dean maakte video's van mensenmassa's in een extatische trance. Bloco gaat over carnaval, Volta over voetbal en Pulse over het Hindu festival of Holy. Dat is een feest waar men verf en pigment naar elkaar gooit. Ik vond er de volgende beschrijving van:

It is spring time in India, flowers and fields are in bloom and the country goes wild with people running on the streets and smearing each other with brightly hued powders and coloured water. This is the festival of Holi, celebrated on the day after the full moon in early March every year.

Originally a festival to celebrate good harvests and fertility of the land, Holi is now a symbolic commemmoration of a legend from Hindu Mythology. The story centres around an arrogant king who resents his son worshipping Lord Vishnu. He attempts to kill his son but fails each time. Finally, the king's sister Holika who is said to be immune to burning, sits with the boy in a huge fire. However, the prince Prahlad emerges unscathed, while his aunt burns to death. Holi commemorates this event from mythology, and huge bonfires are burnt on the eve of Holi as its symbolic representation.

Vikram Seth beschrijft het ook in zijn boek A Suitable Boy (hoofdstuk 2.1.). Maan gaat naar zijn schoonzuster vanwege dit feest. Zijn broer Pran verwelkomt hem. Hij zit onder de gele en lila verf. Later op de avond zal de courtisane Saeeda Bai komen zingen en Maan raakt geheel in haar ban.

05 oktober 2005

Raga for the Rainy Season


Voor je studie moet je af en toe een paper schrijven. In Amsterdam ligt nogal de nadruk op wereldmuziek, vroeger etnomusicologie genoemd. Op het programma staat muziek uit onder meer India, Brazilië, Afrika, het Midden-Oosten en Azië. Ik ben begonnen aan een veel te moeilijk onderwerp en keer nu terug op mijn schreden om de suggesties van de docent te volgen. Eén daarvan was de Raga Malhar. Het begrip raga (spreek uit 'raag') is afkomstig uit de Indiase muziek. In tegenstelling tot westerse klassieke muziek waarin een muziekuitvoering voor een groot deel vastligt, is Indiase muziek gebaseerd op improvisatie. De raga is het raamwerk, een aantal vaste regels waarbinnen de muzikant improviseert. Ook worden aan ragas bepaalde emoties toegekend. De Raga Mian Malhar is een muzikaal gebed over de melancholie die wordt opgeroepen het wachten terwijl het buiten regent. De Keersmaeker (een Belgische choreografe van moderne dans, één van mijn favorieten, zoniet de grootste) heeft er een ballet op gemaakt. Nieuwsgierig geworden ging op zoek naar geluid. Ik vond de onderstaande bestanden.
http://www.biswabratachakrabarti.com/audio/mian-mallar-vilambit-ek-taal-192.mp3
http://www.biswabratachakrabarti.com/audio/mian-mallar-teen-taal-192.mp3
Hopelijk werkt het. Het is een experiment. Probeer anders de website.

03 oktober 2005

Stuk voor zes handen (Mayke Nas)


Als je gaat studeren, kom je in een nieuwe wereld terecht. Dat is een waarheid als een koe, maar als je een andere studie en een carrière achter de rug hebt, dan is dat wel een heel andere belevenis. Als eerste jaars muziekwetenschapstudent krijg ik niet alleen mails over het onderwijs. Masterclass hier, congres daar. Mijn aandacht trok: als vrijwilliger meehelpen bij de Chamber Music Meeting. Ik heb buitenlandse gasten uitgelegd hoe ze naar het Concertgebouw moeten lopen, op hun koffers gepast, notulen gemaakt bij een expert meeting, en zo kwam ik vandaag in de gloednieuwe Filharmonie in Haarlem waar de Dag van de Kamermuziek was. Een soort groothandelsmarkt voor hedendaagse kamermuziek. Een soort Uitmarkt, maar dan gespecialiseerd en voor professionals. Ik durfde nauwelijks langs de kramen want iedereen dacht dat ik hun ensemble voor mijn zaal kwam boeken. Ik heb geen zaal. Ik ben maar een amateur, een liefhebber. Midden op de dag had ik even tijd de Blauwe zaal in te duiken. Prachtige architectuur. Daar trof ik het ensemble Kaida. Muziek laat zich moeilijk beschrijven, maar ik probeer. Dit was een stuk voor zes handen (drie vrouwen).
Drie vrouwen die ritmisch in hun handen wrijven, vissengeluiden met hun handen maken, koffiemolengeluiden met hun handen maken. Afgezien van het geluid, het was zo gracieus om te zien.
Mayke Nas schreef het stuk en het heet Digit#1b. De dag ging over de vraag hoe publiek naar de kamermuziek te krijgen. Iedereen deed zo zijn best onder het stof van de kamermuziek vandaan te komen. Ik gun ze allemaal volle zalen. Ze verdienen het.